“Làm thế nào để tôi có thể có kinh nghiệm ngay sau khi tốt nghiệp đại học? Không có công ty nào muốn tuyển dụng một nhân viên có ít kinh nghiệm như tôi “, Nguyễn Thúy Hằng, 22 tuổi, cho biết trong khi đang tìm kiếm công việc kế toán trên một trang web việc làm.
Cô sinh viên tốt nghiệp Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội đã gửi CV cho hàng chục công ty trong và ngoài nước, nhưng chỉ ba trong số đó đã gọi cho cô để phỏng vấn. Thật không may, cô nói, do ít kinh nghiệm hơn những ứng cử viên khác và không tạo được nhiều ấn tượng.
“Người sử dụng lao động yêu cầu ứng cử viên có trình độ chuyên môn ở trình độ trung cấp và kỹ năng tiếng Anh và CNTT, mặc dù đây chỉ là công việc cấp thấp”.
Sau 4 năm học tập tại trường đại học và làm thêm công việc dạy kèm và bán hàng tại một cửa hàng văn phòng phẩm, cô vẫn chưa có được một công việc toàn thời gian.
Hằng là một trong số hơn 400.000 sinh viên tốt nghiệp đại học tham gia thị trường lao động Việt Nam mỗi năm. Nhiều người trong số họ đấu tranh để tìm một công việc.
Mỗi năm họ đều gặp rất nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm cho sinh viên tốt nghiệp, và việc đó càng ngày càng khó khăn hơn.
Lê Thanh Tuyền, người bán đồ lưu niệm tại chợ đêm ở khu phố cổ Hà Nội, tốt nghiệp với bằng cử nhân tài chính ngân hàng năm ngoái. Cô ấy đã gửi CV tới nhiều nơi khác nhau, nhưng thậm chí không bao giờ nhận được câu trả lời. “Tôi không biết khi nào tôi có thể tìm được việc làm trong lĩnh vực học tập của mình. Thật khó để tìm được việc trong thời buổi này.”
Các dịch vụ và các ngành công nghiệp đang được cải thiện nhưng không mở rộng đủ nhanh để thu hút số lượng luật sư, kế toán, nhà sinh học và các chuyên gia trẻ khác.
Ông Dương Đức Lan, giám đốc phòng dạy nghề của Bộ Lao động, cho biết đất nước có thể có nhiều sinh viên tốt nghiệp hơn mức cần thiết.
Việt Nam có khoảng một triệu học sinh tốt nghiệp trung học hàng năm và chỉ có khoảng 3 phần trăm trong số họ đi học tại các trường dạy nghề, trong khi hầu hết những người khác chỉ muốn có bằng đại học.
Theo số liệu mới nhất của Bộ, số lượng sinh viên tốt nghiệp đại học không thể tìm được việc làm đang gia tăng và hiện nay nhóm này chiếm tới một phần năm số lao động thất nghiệp trên cả nước.
Số dư?
Bộ giáo dục cho biết 225.500 người có bằng cử nhân hoặc thạc sĩ hiện không có việc làm, tăng 13,3 phần trăm từ quý thứ ba năm 2015.
Để nâng cao chất lượng giáo dục, bộ giáo dục gần đây đã ban hành một chính sách nhằm hạn chế số học sinh ở mỗi trường đến dưới 15.000, bắt đầu từ năm 2016.
Tuy nhiên, ông Hoàng Ngọc Vinh, giám đốc bộ phận giáo dục chuyên nghiệp của Bộ, cho biết vấn đề thất nghiệp có thể là do chất lượng giáo dục đại học chứ không phải là sự thiếu hụt của sinh viên tốt nghiệp đại học.
Khoảng 25-30% lực lượng lao động ở các nước phát triển là sinh viên tốt nghiệp đại học, trong khi tỷ lệ này chỉ ở Việt Nam là 7%.
Nhiều nhà tuyển dụng nói rằng sinh viên có thể có kiến thức về sách giáo khoa nhưng không có khả năng sử dụng kiến thức đó để suy nghĩ nghiêm túc, đổi mới, giải quyết các vấn đề phức tạp và làm việc tốt trong nhóm.
Giám đốc một nhà nhập khẩu thiết bị y tế tại Hà Nội cho biết công ty của ông muốn tuyển dụng một số kỹ sư, nhưng không ai trong số hàng chục ứng viên đáp ứng được đầy đủ các yêu cầu của họ.
Nhiều kỹ sư không biết tiếng nước ngoài và không theo kịp sự phát triển trong lĩnh vực của mình, ông nói. Để có các kỹ sư đáp ứng được yêu cầu, công ty phải chi một khoản tiền lớn để đào tạo nhân viên trong và ngoài nước.
Giám đốc điều hành công ty tìm kiếm Navigos Search, bà Nguyễn Thị Vân Anh nói rằng việc thiếu các kỹ năng cần thiết nghiêm trọng hơn nhiều ở Việt Nam so với các nước ASEAN khác như Singapore, Malaysia và Thái Lan.
Các kỹ sư địa phương không cập nhật về thông tin và công nghệ, cũng như thiếu kỹ năng ngoại ngữ và sự sáng tạo, bà nói. Các nhà quản lý có kỹ năng và kiến thức khá khiêm tốn trong quản lý, pháp luật và tài chính.
Giám đốc Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), Gyorgy Sziraczki, cho biết: “Khoảng cách giữa các kỹ năng và sự không phù hợp vẫn tồn tại giữa lớp học và nơi làm việc.”
Vì vậy, để giải quyết những thiếu sót và giải quyết nhu cầu trong tương lai cho các kỹ năng thông qua chính sách giáo dục tốt hơn, hợp tác kinh doanh và tham gia kinh doanh trong việc phát triển các tiêu chuẩn kỹ năng và chương trình đào tạo là rất quan trọng. ”
ILO đã đưa ra các khuyến nghị để giúp Việt Nam tăng cường việc làm, bao gồm sắp xếp kế hoạch kinh tế và lực lượng lao động, chứng nhận kỹ năng và tăng cường hợp tác giữa các nhà cung cấp giáo dục và khu vực tư nhân.
Đang chờ đợi
Nhiều sinh viên tốt nghiệp muốn có việc làm trong các cơ quan nhà nước, vốn có ít nhu cầu về nguồn nhân lực. Các cơ sở tư nhân rất kén chọn, và bằng đại học dường như không phải là cánh chìa khóa để sinh viên mở cánh cửa vào các cơ sở này.
Tại các thành phố như thành phố Hồ Chí Minh và thủ đô Hà Nội, nhiều sinh viên sau khi tốt nghiệp, đi làm có mức lương thấp, theo bà Nguyễn Thị Lan Hương, Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội.
Tuy nhiên, một số khác lại không muốn làm các công việc đó và chờ đợi những công việc được trả lương cao mà không họ bao giờ có thể với tới vì họ không có kỹ năng tiếng Anh hoặc kiến thức và sự tự tin để có thể cạnh tranh cho số lượng nhỏ các công việc hàng đầu.
Nguyễn Duy Long đã thất bại trong việc có được việc làm từ khi tốt nghiệp trường Đại học Thương mại Hà Nội cách đây hai năm, nhưng anh không muốn trở thành một công nhân lao động phổ thông.
“Có rất nhiều công việc, nhưng rất ít trong số đó đáp ứng được mong đợi của tôi,” anh nói trong lúc tham dự một hội chợ việc làm. Nhưng do gia đình ở Hà Nội, nên anh không cần gấp trong việc tìm kiếm việc làm.
Giống như Long, nhiều sinh viên tốt nghiệp không muốn làm lao động phổ thông mặc dù đang thất nghiệp làm hay tiền bạc.
Họ phụ thuộc vào cha mẹ của họ. Chờ đợi đã trở thành một nghề đối với những người trẻ tuổi.
Ông Phan Trường Sơn, quản lý chuỗi nhà hàng, quán cà phê, cửa hàng tại Hà Nội, cho biết công ty của ông đã thông báo tuyển dụng 20 nhân viên bán hàng và bồi bàn, nhưng chỉ có ba người ứng tuyển.
“Những sinh viên tốt nghiệp mới nên làm những công việc đơn giản để có kinh nghiệm và học giao tiếp với mọi người, thay vì chờ đợi công việc văn phòng”, ông nói.
“Việc làm là người thầy giỏi nhất về các kỹ năng mềm mà nhà tuyển dụng tìm kiếm.”